Driemaandelijkse nieuwsbrief van De Milieuboot vzw / nummer 65 / september 2011
Inhoud
WATER, NATUUR EN MILIEU
Natuurpunt ondertekent Convenant voor Duurzame Visserij

Samen met minister van Landbouw en Visserij Kris Peeters, het Departement Landbouw en Visserij, het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek en de Rederscentrale ondertekende Natuurpunt op 30 augustus 2011 het Convenant voor Duurzame Visserij. Zoals de naam het zegt is het doel van dit convenant om werk te maken van een duurzame Vlaamse visserij. Dit gebeurt in overleg met de verschillende belanghebbenden. Een rendabele, ecologische en sociaal verantwoorde visserij, de drie pijlers van het convenant, vloeit volgens Natuurpunt voort uit een goeie samenwerking. Met deze ondertekening van het convenant steken ze de hand uit voor een constructieve samenwerking.

Meer info >>

Verbod op fosfaten in was- en vaatwasmiddelen?

Fosfor komt het meest voor in verbindingen onder de vorm van fosfaten, i.e. zuurresten van fosforzuur. Een teveel aan fosfaten in oppervlaktewater bevordert de groei van algen, hetgeen gepaard gaat met een vermindering van het zuurstofgehalte in het water. Dit heeft een negatieve invloed op al het andere leven in het water. Het is dus belangrijk dat de hoeveelheid fosfaten die in het oppervlaktewater terechtkomen, beperkt wordt.

Fosfaten zitten zowel in wasmiddelen als vaatwastabletten, maar ze zijn ook een belangrijk bestanddeel van kunstmest. De Europese Commissie heeft al een voorstel klaar om vanaf 1 januari 2013 een verbod op fosfaten in wasmiddelen op te leggen. De Milieucommissie van het Europees parlement wil echter nog een stapje verder gaan en vanaf 2015 dit verbod doortrekken voor vaatwasmiddelen. Fosfaatvrije wasmiddelen zijn momenteel reeds op de markt en de technologie staat reeds op punt, maar voor vaatwasmiddelen dient er nog progressie te worden gemaakt. In november stemt het Europees Parlement over het fosfatenverbod.

Lees meer >>

Provincie Oost-Vlaanderen bestrijdt met succes invasieve plantenexoten

Meer en meer treffen we in onze streken uitheemse planten aan. Sommige van deze exoten doen het in onze waterlopen bijzonder goed. Dat is echter geen reden om te juichen want het succes van deze exoten gaat ten koste van de inheemse planten en dieren. Sinds 2007 werkt de provincie Oost-Vlaanderen aan een grondige aanpak van drie invasieve plantenexoten: grote waternavel, parelverderkruid en waterteunisbloem. De provincie bestrijdt deze planten niet alleen in haar eigen waterlopen, maar ondersteunt ook de lokale waterloopbeheerder die zich met de problematiek geconfronteerd ziet. Sinds 2007 zijn een 30-tal locaties onder handen genomen. De grote plantenmassa's worden eerst zorgvuldig verwijderd met een kraan. Nadien volgt een periode van drie jaar zeer intensieve nazorg waarbij planten die hergroeien met de hand worden uitgetrokken. Deze aanpak werpt zijn vruchten af, want op een vijftal locaties is de periode van nazorg achter de rug en het ziet er naar uit dat de plant er niet meer zal hergroeien.

De provincie wisselt ook ervaringen uit met andere waterbeheerders in het kader van het Interreg-project Invexo (Vlaanderen-Nederland).

Meer info over plantenexoten en de Oost-Vlaamse bestrijding vind je hier.

Provincie Oost-Vlaanderen laat vissen zwemmen

Iedereen heeft ongetwijfeld al eens het spreekwoord 'zich als een vis in het water voelen' gebruikt om te zeggen dat je je goed in je vel voelt. Maar wat hebben vissen eigenlijk precies nodig om zich goed te voelen?

Decennia lang hebben vissen onze waterlopen gemeden. Het water was te vuil en hun leefgebied was versnipperd en van slechte kwaliteit.

Nu de waterkwaliteit in de waterlopen er stapsgewijs op vooruit gaat, werkt de provincie Oost-Vlaanderen aan de kwaliteit van het leefgebied van vissen. Het Actieplan Vismigratie wordt ingezet om de vismigratieknelpunten op de prioritaire waterlopen weg te werken. Alle knelpunten waaraan de komende jaren moet worden gewerkt zijn opgenomen in het actieplan. De knelpunten variëren van bodemvalletjes of drempeltjes tot heuse watermolens die op termijn passeerbaar moeten zijn voor vissen. De waterlopen die eerst aan bod moeten komen werden in samenspraak met de partners van het waterbeleid geselecteerd.

Binnenkort kan u voor meer info terecht op de website van de Provincie Oost-Vlaanderen.

Info- en ontmoetingsdag 'Water in de buurt'

In Vlaanderen liggen heel wat rivieren en ook kleinere beken vaak aan de basis van de ontstaansgeschiedenis van een stad of dorp. Ook nu nog bieden waterlopen een grote meerwaarde voor de steden en gemeenten die zij doorkruisen. De aanwezigheid van water biedt interessante mogelijkheden voor veiligheid, recreatie en natuurontwikkeling in en om de stad/gemeente. Het moderne waterbeheer besteedt dan ook heel wat aandacht aan het zichtbaar maken van water om zo de waardering voor en de belevingswaarde van water opnieuw te vergroten. Ook in de bekkenbeheerplannen is het herwaarderen van water in de bebouwde kernen een belangrijke actie.

Diest is hier een goed voorbeeld van. In een ver verleden groeide Diest langs de kronkelende Demer, maar door overstromingen en watervervuiling met de bijhorende geurhinder is 40 jaar geleden Demer in de binnenstad dichtgegooid. Ondertussen is de waterkwaliteit van de Demer sterk verbeterd, en besloot de stad Diest samen met de Vlaamse Milieumaatschappij de Demer waar mogelijk terug zichtbaar te maken in het stadscentrum.

De bekkensecretariaten van het Dijle-Zennebekken, het Demerbekken en het Maasbekken en Grenzeloze Schelde vzw organiseren, in samenwerking met de stad Diest, een info- en ontmoetingsdag 'Water in de Buurt' op maandag 17 oktober 2011 in Diest.

In de voormiddag wordt het algemene kader geschetst rond de integratie van water in onze woonomgeving, met enkele concrete voorbeelden van dergelijke projecten. 's Namiddags staat het project 'Demer in Diest' in de kijker.
Voor de details van het programma, klik hier.

Deelname aan 'Water in de Buurt' is gratis, maar inschrijven is wel verplicht en kan tot 10 oktober aan de hand van het inschrijvingsformulier (of telefonisch bij de bekkensecretariaten).

WATER IN DE STAD

Varen onder 't Spui in Lier weer mogelijk


Het Spui is een oud sashuis aan de Binnennete te Lier, maar is momenteel niet doorvaarbaar door de aanwezigheid van betonnen doorgangen. Door deze te slopen wil het stadsbestuur 't Spui opnieuw doorvaarbaar maken. Zo zou niet alleen de buffercapaciteit van de Binnennete worden verhoogd, maar het is ook een opsteker voor de Dienst Toerisme: het uitzicht wordt mooier en er ontstaat een nieuwe uitweg voor de bootvissers. Dit project past helemaal in de trend om historische waterlopen en havenbekkens terug open te maken.

Gelezen op Watererfgoed Vlaanderen
Heropening Antwerpse Zuiderdokken steeds meer aanhang

In dezelfde sfeer als 't Spui in Lier bevindt zich het actuele debat over het heropenen van de Antwerpse Zuiderdokken. De drie dokken, geopend in 1881 en gedempt in 1968, doen momenteel dienst als parking en evenementenplein. Het stadsbestuur plant een heraanleg, maar Watererfgoed Vlaanderen, gesteund door een aantal buurtbewoners, pleit al jaren voor een heropening van de dokken. Op zondag 4 september 2011 vond over dit onderwerp een congres plaats dat veel volk lokte. Het moge duidelijk zijn: de heropening van de Gedempte Zuiderdokken krijgt een steeds breder draagvlak.

De Zuiderdokken zijn een zeer belangrijke watererfgoedcluster en bieden nieuwe mogelijkheden voor het Vlaamse varend erfgoed- en havenbeheer en voor ambitieuze stadsontwikkeling. Zondag 10 september 2011 werd het 'masterplan' van Watererfgoed Vlaanderen voorgesteld: één van de dokken wordt uitgerust met een drijvend evenementenplein, de twee overige dokken doen dienst als jachthaven en thuishaven voor enkele museumschepen. Verder wordt er ook groen in de plannen geïntegreerd en komt er een waterweg die de dokken met de toekomstige wijk Nieuw Zuid verbindt.

Meer weten >>
Activiteiten van Coördinatie Zenne onder de aandacht

Naar goede gewoonte organiseert Coördinatie Zenne maandelijks een wandeling, bezoek of fietstocht naar één van de waterlopen in het Zennebekken, telkens op een andere plaats in één van de drie gewesten van ons land.
Alle geïnteresseerden kunnen deelnemen aan deze activiteiten, waarbij een gids vertelt over de geschiedenis en de actualiteit van de waterloop, over de natuur, de functies...
Het Zennecafé ter afsluiting vormt een aangenaam moment voor een interessante babbel.


Op 19 oktober 2011 om 14u organiseert Coördinatie Zenne (CZ) ook een milieu-educatieve boottocht 'Brussel langs het water ontdekken' . Deze tocht kadert in de jaarlijkse milieu-educatieve boottochten op het 'Zennekanaal', die CZ in 2011 organiseert van 4 tot 27 oktober. Op woensdagnamiddag 19 oktober wordt de tocht opengesteld voor het brede publiek. Een originele manier om kennis te maken met de waterlopen en het thema water in Brussel.

Op 22 november 2011 vindt om 14u de wandeling 'De Zenne en het Kanaal in Lembeek' plaats. Deze wandeling langs de sluis en het overstort van Lembeek toont enkele van de cruciale kunstwerken (sluizen, overstorten,...) die instaan voor de waterbeheersing op de Zenne en het kanaal. Het wordt een ontdekkingstocht naar de belangrijke rol van Zenne en kanaal in het kader van het voorkomen van overstromingen, vandaag meer dan actueel.

Meer info >>
Overstromingsdossier Zennevallei van Coördinatie Zenne

Midden november 2010 zag een groot aantal Waalse en Vlaamse gezinnen hun woning ten prooi vallen aan grote overstromingen. Tussen Tubize en Anderlecht traden de Zenne en, zeer uitzonderlijk, ook het Kanaal Charleroi-Brussel buiten hun oevers. Het afgelopen jaar trachtte Coördinatie Zenne te begrijpen wat precies gebeurde. Dit resulteerde in een uitgebreid dossier dat niet alleen een overzicht van de feiten geeft, maar ook zoekt naar verklaringen en verbanden, technische uitleg geeft en een reeks hypotheses formuleert die mettertijd geverifieerd moeten worden.

Dit dossier leidde in eerste instantie tot een speciale editie van de Zennekrant , maar het dossier is omvangrijker dan dat. Op de website van Coördinatie Zenne is een overzicht terug te vinden van documenten en informatie die nuttig kunnen zijn om de overstromingen van november 2010 beter te begrijpen en die worden gebruikt om een studiedag rond het thema in november 2011 voor te bereiden. Deze 'Dinsdag van de Zenne' zal een verkennings- en ontmoetingsdag met terreinbezoek worden. De bedoeling is om de dialoog tussen mandatarissen, waterbeheerders en getroffen burgers over de gewestgrenzen heen te bevorderen, om beter te kunnen begrijpen wat er precies is gebeurd en om ideeën uit te wisselen om toekomstige overstromingen te vermijden. Deze activiteit wordt georganiseerd in samenwerking met Contrat Rivière de Senne. Meer informatie over de exacte datum volgt nog.

Het overstromingsdossier van Coördinatie Zenne vind je hier
Wateroverlast, een probleem van de rivier of de riool?

Bij langdurige of hevige regenbuien treden waterlopen vaker buiten hun oevers en ook riolen kunnen het water niet altijd voldoende afvoeren. De oorzaken van de toenemende wateroverlast zijn divers, maar onze ruimtelijke ordening en de toenemende klimaatverandering spelen duidelijk een rol.

De toenemende bebouwing zorgt voor meer verharde oppervlakte, met minder kans tot infiltratie van het water in de bodem als gevolg. Ook de klimaatverandering heeft een rechtstreekse invloed op de hoeveelheid water die in de waterlopen terecht komt. Onze winters zijn natter dan vroeger, doordat er in verhouding meer neerslag valt over langere periodes. Daarentegen is de zomerperiode droger geworden, maar de buien zijn een stuk intenser dan vroeger.

Het overgrote aandeel van de rioolstelsels in Vlaanderen zijn van het gemengde type: ze transporteren zowel afval- als regenwater. Deze rioolstelsels zijn voorzien van nooduitlaten (overstorten) die een deel van het water gecontroleerd in een beek of rivier lozen wanneer het rioolstelsel bij een hevige bui te vol geraakt. Een rioolstelsel is zo berekend dat het slechts één keer om de vijf jaar zoveel water krijgt te slikken dat het water een uitweg zoekt naar de straat. De capaciteit van het rioolstelsel is echter berekend op basis van historische neerslaggegevens, en niet op basis van het huidige veranderende neerslagpatroon. De korte maar hevige onweders die tegenwoordig onze zomers teisteren, zorgen voor wateroverlast met grotere regelmaat dan één keer om de vijf jaar. Momenteel wordt de Code van Goede Praktijk voor het ontwerp van rioolstelsels door de overheid herzien. De rioolcapaciteit zou zodanig berekend worden dat er statistisch gezien nog maar om de 20 jaar een bui valt die niet door het rioolstelsel verwerkt kan worden.

Wateroverlast in de winter verschilt vaak van de wateroverlast die in de zomer ervaren wordt. In de winter is de waterstand in beken en rivieren sowieso hoger, doordat het over langere periodes regent dan in de zomer. Soms verhindert de hoge beekstand de werking van de nooduitlaten op de riool. Overstromingen in de winter zijn dan ook meestal het gevolg van een gebrek aan bergings- en afvoercapaciteit op de waterlopen. Een bui die lang niet zo hevig is als een zomers onweer, kan bij hoge waterstanden dus toch voor aanzienlijke wateroverlast zorgen.

In een dichtbebouwd land als België valt wateroverlast nooit helemaal te vermijden, maar toch kan het probleem ingedijkt worden door voor de hand liggende maatregelen als 'waterproof bouwen' (i.e. niet bouwen in overstromingsgevoelig gebied). Maatregelen op de riolering zelf zijn niet altijd effectief in de strijd tegen wateroverlast. De belangrijkste oplossing blijft dus ruimte geven aan water. Om wateroverlast te verminderen, moeten we neerslag waar mogelijk in de bodem laten infiltreren en het extra debiet op de waterloop bufferen.

Gelezen op Aquafin
Vlaams parlement vraagt nieuwe instrumenten tegen wateroverlast

Na maanden studiewerk hebben de meerderheidspartijen in het Vlaams parlement hun resolutie over het voorkomen van wateroverlast overgemaakt aan de regering. Ze bevat enkele punten die een stap vooruit kunnen zijn, als ze ook worden uitgevoerd op het terrein. De opvallendste punten waarvoor gepleit wordt zijn het ontwikkelen van nieuwe instrumenten om het behoud van het waterbergend vermogen in de overstromingsgevoelige gebieden te waarborgen. Concreet betekent dit het invoeren van een erfdienstbaarheid, waardoor als bewarende maatregel een bouwverbod kan worden ingevoerd in afwachting van een bestemmingswijziging. Daarnaast worden bijkomende budgetten gevraagd voor de financiering van het ruimtelijke beleid. Ook willen ze de planologische ruil mogelijk maken tussen overstromingsgevoelige gebieden en droge gronden en moet er werk gemaakt worden van de overstromingsgebieden in het Sigmaplan en de bekkenbeheerplannen. Tenslotte pleit het Vlaams parlement voor het doelgericht en versneld aanpakken van erosie. Daarbij wordt de deur voorzichtig op een kier gezet om naar een verplichte erosiebestrijding te gaan in het landbouwbeleid, waar dat nu enkel op vrijwillige basis gebeurt.

Het is nu aan de betrokken ministers Muyters (ruimtelijke ordening), Schauvliege (leefmilieu), Crevits (openbare werken) en Peeters (landbouw) om deze aanbevelingen van het parlement ook effectief om te zetten in regelgeving en uit te voeren op het terrein. En dat liefst voor er nieuwe overstromingen plaatsvinden. Het parlement zal nog heel wat werk hebben om de ministers hiervoor achter hun veren te zitten.

Gelezen op Bond Beter Leefmilieu >>

Verslag van de hoorzitting >>

Voorstel van resolutie >>

De omgevingsvergunning is in aantocht


Door een startnota goed te keuren, besliste de Vlaamse regering werk te maken van een 'omgevingsvergunning', die zal moeten worden aangevraagd voor 'gemengde projecten'. Dit zijn projecten waarvoor men momenteel een stedenbouwkundige én een milieuvergunning nodig heeft. Het is de bedoeling dat op termijn de stedenbouwkundige vergunning en de milieuvergunning helemaal samensmelten.

Doorgaans zal het College de omgevingsvergunning afleveren, maar er zijn situaties waar de deputatie zal moeten beslissen (indien er een mogelijk belangrijke milieu-, socio-economische of ruimtelijke impact is) of zelfs de Vlaamse regering. In het laatste geval betreft het belangrijke strategische projecten, zoals infrastructuurprojecten, maar een definitieve lijst bestaat hier nog niet voor.

Opvallend is dat aan gemeenten die het (nog) niet zien zitten om een omgevingsvergunning te behandelen, de mogelijkheid wordt geboden om tijdelijk deze bevoegdheid over te dragen aan de deputatie. De gemeente moet de deputatie daarvoor dan wel vergoeden. De Vlaamse regering besliste ook dat tegen 2015 alle gemeenten op stedenbouwkundig vlak 'ontvoogd' moeten zijn. Nu is dat nog niet de helft van de gemeenten. Er zal worden nagegaan waarom gemeenten niet ontvoogd raken en de ontvoogding zal aantrekkelijker worden gemaakt.

Via de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten legt de Vlaamse regering de komende maanden haar oren te luister bij de gemeenten.

Meer info vind je hier

Jaarrapport Water 2010 online raadpleegbaar


De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) kiest voor een milieuvriendelijke presentatie van het 'Jaarrapport Water 2010', want het is enkel nog via de website verspreid en raadpleegbaar. De VMM wil op die manier de informatie over de waterkwaliteit in Vlaanderen efficiënter en milieuvriendelijker verspreiden, zonder in te boeten aan kwaliteit en relevantie.

De kwaliteit van het oppervlaktewater en de waterbodem, de lozingen door bedrijven en de evaluatie van de saneringsinfrastructuur in Vlaanderen worden behandeld in dit jaarrapport. Het rapport geeft een beknopt overzicht van de belangrijkste resultaten en trends in 2010 met betrekking tot de kwaliteit van het oppervlaktewater in Vlaanderen. Dankzij een overzichtelijke navigatiestructuur, komt u snel terecht bij de informatie die u nodig hebt. Wilt u alles weten over de waterkwaliteit in Vlaanderen of wilt u liever snel lezen hoe het staat met bepaalde parameters?

Surf dan naar het online rapport.
Nieuwe 'Verrekijker' in het teken van 20 jaar VMM

De nieuwste editie van 'Verrekijker', het tijdschrift van de Vlaamse Milieumaatschappij, is uit.

'Verrekijker' wil op een toegankelijke manier wetenschappelijke informatie kenbaar maken aan een ruimer publiek. Dit jaar bestaat VMM 20 jaar en daarom werd dit een speciale editie, volledig in het teken van deze verjaardag.

Verrekijker is hier online raadpleegbaar.
Meer dan 1600 deelnemers op Big Jump

Bond Beter Leefmilieu, Natuurpunt en GREEN organiseerden op zondag 10 juli 2011 een 'BIG JUMP'. Om 15u werd op 15 plaatsen in Vlaanderen in het water gesprongen om aandacht te vragen voor propere rivieren en waterlopen. Big Jump is een internationale campagne: op 250 locaties verdeeld over 22 deelnemende landen doken er op hetzelfde ogenblik duizenden mensen in rivieren, waterlopen en meren om te tonen dat ze wakker liggen van proper water, én dat ze daar iets willen aan doen.

Gelezen op Natuurpunt

Kranig Water op Wereldwaterdag!


Op de Wereldwaterdag (22 maart 2012) daagt GREEN i.s.m. de Vlaamse drinkwaterbedrijven jouw school uit om enkel kraantjeswater te drinken en zo het drankverpakkingsafval en de CO2–uitstoot te verminderen. Kranig water: vul je beker, drinkbus of karaf met kraantjeswater en keer het klimaat!

Scholen die zich inschrijven vóór 28 oktober maken kans op 1 van de 75 bekerpakketten (100 bekers). Heeft bovendien jouw school de beste actie uitgewerkt om kraantjeswater te promoten, misschien wordt ze dan wel de 'Kranigste school 2012' en win je prachtige prijzen.

Meer info op www.jongerenkerenklimaat.be
Inhoud

De Milieuboot vzw
De Gheeststraat 16 -
9300 Aalst - tel. 053 72 94 20 - fax 053 80 87 43
E-mail - www.milieuboot.be

Reacties op de nieuwsbrief en/of voorstellen voor artikels zijn welkom via e-mail.

De werking van De Milieuboot wordt gesteund door het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse overheid. Redactie: Dolores Baita, Christine Braet,
Annelies De Graeve, Mieke De Leeuw, Heleen Haven
Filip Uyttersprot, Kathleen Van Damme, Martine Van
de Vijver, Riet Van Mieghem, Arnout Willockx

Vormgeving: Els Vanhaeght & Angelique Corthals

ICT consultancy: Gunter Van Dyck, Kenneth Demaret