Nummer 86 - september 2017
Terug

Het verhaal van een kanaal: het Kanaal Roeselare-Leie

Dit najaar vaart de milieuboot opnieuw op het Kanaal Roeselare-Leie.
De perfecte aanleiding om het kanaal even tegen het licht te houden …

Kaart van het Leiebekken
ForFarmers in Izegem
De Vaartkom in Roeselare
Opslagtanks in Rumbeke
Ter hoogte van Spano in Ingelmunster
Visser langs het Kanaal Roeselare-Leie
Het Kanaal Roeselare-Leie ter hoogte van Izegem
De sluis van Ooigem
Zicht op de Leie in Ooigem
Het Kanaal Roeselare-Leie ter hoogte van Izegem

Het Kanaal Roeselare-Leie behoort tot het Leiebekken. De Leie ontspringt bij het Franse stadje Lisbourg, in de noordelijke heuvels van Artois, vormt tussen Armentières en Menen de grens tussen Frankrijk en België en vloeit daarna door Vlaanderen om in Gent uit te monden in de Schelde.

Ter hoogte van Ooigem (Wielsbeke) ligt Roeselare op zo’n 15 km van de Leie vandaan …

Een kanaal voor de industrie
In 1862 werd het wetsvoorstel gestemd om een kanaal te graven van Roeselare naar de Leie. Een kanaal zou de economische ontplooiing van de stad inluiden. De Mandel die door Roeselare stroomt en ter hoogte van Zulte uitmondt in de Leie, was in het verleden wel bevaarbaar maar zeker niet ideaal als waterweg.

De werken aan het kanaal duurden 9 jaar en op 1 januari 1872 werd het kanaal opengesteld voor de scheepvaart. Het Kanaal Roeselare-Leie ontwikkelde zich vanaf de jaren ‘30 van de 20ste eeuw tot de economische slagader van de regio.

Het kanaal begint in Roeselare en eindigt in Ooigem, waar de sluis van Ooigem de overgang maakt tussen het kanaal en de Leie.

Het water om het kanaal te voeden wordt in Ooigem opgepompt uit de Leie. In Roeselare wordt het kanaal ook deels gevoed door water van de Mandel.

Waterkwaliteit van kanaal en Mandel
Er wordt weinig geloosd in het kanaal en er komen weinig beken in uit. De waterkwaliteit is dan ook redelijk goed. Beken gaan met duikers (sifons) onder het kanaal door en monden uit in de Mandel. De Mandel loopt op linkeroever evenwijdig met het kanaal. Omwille van de slechte waterkwaliteit werd de Mandel op vele plaatsen ingekokerd en dus aan het zicht onttrokken. Dit gebeurde bv. in Roeselare en Izegem. Maar een ingekokerde beek kan bij hevig regenweer lang niet alle water afvoeren, met wateroverlast als gevolg en dus ook afvoer van vervuild water naar het kanaal.

Gelukkig geven de laatste kwaliteitsmetingen voor de Mandel nu een iets betere kwaliteit aan dan pakweg tien jaar geleden, toen ze nog een dode beek was. Maar de Mandel voldoet nog lang niet aan de kwaliteitsdoelstellingen. Een belangrijke reden hiervoor is de redelijk lage zuiveringsgraad van de aanpalende gemeenten, met uitzondering van Roeselare. Het huishoudelijk afvalwater én ook dat van de industrie komt nog deels ongezuiverd in de Mandel terecht! Wel worden er steeds meer rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s) gebouwd waardoor de waterkwaliteit van de Mandel in de toekomst zal verbeteren.

Industrie en scheepvaart op en langs het kanaal
Aan de kop van de vaart in Roeselare vind je het ene bedrijf naast het andere. Grote schepen moeten over een speciale vergunning beschikken om de haven binnen te varen. Ze zijn vaak te groot om in de havenkom te zwaaien (= scheepsterm voor ‘draaien’). Ze moeten er daarom achteruit in varen. Ze kunnen wel zwaaien in de zwaaikom net buiten de haven van Roeselare.

In de haven van Roeselare zijn voornamelijk veevoederbedrijven, betoncentrales en voedingsbedrijven gevestigd. In totaal staan er een 8-tal laad- en losinstallaties op de kade. Bekende namen van veevoederbedrijven zijn Hanekop - Molens Vanhollebeke, Versele-Laga en De Brabander Voeders. Als voedingsbedrijven vind je er o.a. Maselis en Soubry.

Op het bedrijventerrein Schaapbrugge in Rumbeke (Roeselare) staan gigantische brandstoftanks van Unitank-G&V met een gezamenlijke capaciteit van ca. 230.000 ton. De volledige bevoorrading gebeurt via het kanaal met binnenvaartschepen die hun vracht via een eigen pijpleidingensysteem rechtstreeks lossen in het brandstoffendepot. Hiervoor werd een nieuwe aanleginstallatie langs het kanaal gerealiseerd.

Ter hoogte van Schaapbrugge wordt een binnenvaartterminal aangelegd (de 'River Terminal Wielsbeke’) die tegen 2019 operationeel zou moeten zijn. De terminal zal dienen voor de overslag van bulk- en palletgoederen.

Ook in Izegem staan een aantal opvallende bedrijven. Danis en ForFarmers zijn twee veevoederbedrijven. Bij Vandemoortele worden allerlei oliën geproduceerd en verwerkt. De aanvoer van de grondstoffen gebeurt grotendeels per schip, de rest met goederentreinen.

In Oostrozebeke is Unilin gevestigd. Samen met Indaver en de afvalintercommunales heeft het bedrijf een systeem van recyclage van afvalhout opgezet. Het afvalhout van de containerparken wordt gerecycleerd tot spaanplaat. Unilin besliste om 500.000 m³ houtgrondstoffen per jaar via binnenschepen aan te voeren. Hiervoor is een 155 m lange kaaimuur gebouwd. Ter hoogte van Unilin staat een proceswaterinstallatie die door het drinkwaterbedrijf De Watergroep wordt uitgebaat. Het aan het kanaal onttrokken water wordt er mechanisch gezuiverd en fungeert als ruw proceswater voor Unilin.

Een plek voor ontspanning …
Stroomafwaarts de Schaapsbrug begint een eerste snelvaartzone op het kanaal die doorloopt tot de zwaaikom van Izegem. De tweede snelvaartzone loopt van de Wantebrug tot 50 m vóór de sluis van Ooigem.

Izegem heeft een eigen jachthaven en watersportvereniging, Ingelmunster een watersportvereniging. Ook in Ooigem aan de oude drietrapssluis kunnen jachtjes aanmeren. Naast de jet- en waterskiërs kan je ook meer rustige waterrecreanten tegenkomen. Hengelaars zie je op verschillende plaatsen hun geluk beproeven en fietsers gebruiken het jaagpad voornamelijk op rechteroever.

Hoe zit het met de natuur?
Ondanks het feit dat het Kanaal Roeselare-Leie een redelijk goede waterkwaliteit heeft, waren er tot voor kort op dit kanaal geen geschikte plaatsen voor vissen om te paaien en hun eitjes af te zetten. Het visbestand was dan ook bijna volledig afhankelijk van jaarlijkse visuitzettingen. Met de aanleg van een vispaaiplaats in Ingelmunster zal het visbestand zich hopelijk meer natuurlijk in stand kunnen houden. Deze vispaaiplaats is via twee buizen met het kanaal verbonden. De buizen zorgen voor een lokstroom die vissen in en uit de paaiplaats doet zwemmen.

Tegen de brug is er ook een kikkerpaaiplaats.
Deze paaiplaatsen zijn niet alleen interessant voor de vis- en kikkerbestanden. Ook heel wat waterplanten (gele plomp, dichtbladig fonteinkruid, gedoornd hoornblad, ...) en oeverplanten (gele lis, kattenstaart, zeggen en biezen, …) horen bij dit biotoop.

Stroomafwaarts van Izegem, net voorbij de Emelgembrug op linkeroever, bevindt zich op grondgebied Ingelmunster het natuurreservaat Mandelhoek. Naast moerassen en poelen met specifieke fauna en flora zijn er ook bosjes, ruigten, droge en natte weiden.

Sluizen
Op het Kanaal Roeselare-Leie waren oorspronkelijk twee sluizen: de sluis van Kachtem (Izegem), waarnaar de naam ‘Sasbrug’ nog verwijst, en de drietrapssluis van Ooigem.
Deze kleine sluizen en de vele ophaalbruggen hinderden het toenemende weg- en scheepvaartverkeer.

De sluis in Kachtem werd afgebroken.

In Ooigem werd naast de kleine drietrapssluis een grotere sluis gebouwd, die officieel geopend werd op 14 december 1973. De lengte van de schutkolk is 115 meter en de breedte is 12,5 meter, en kan schepen tot 1350 ton ontvangen en versassen. Tussendeuren maken het mogelijk om maar een deel van de schutkolk te gebruiken, zodat een kleiner schip in een kleinere schutkolk kan versast worden.
De oude drietrapssluis wordt gebruikt voor het schutten van pleziervaartuigen en maakt een betere regeling van de waterafvoer mogelijk. Deze sluis dateert van 1872 en is een beschermd monument. Ze bestaat uit drie opeenvolgende sassen, elk met een verval van 2,40 meter. Puntdeuren scheiden de drie sassen. In de deuren zitten schuiven (hefschuiven) die met de hand bediend worden.

Wil je graag op het Kanaal Roeselare-Leie varen?
Klik hier voor meer info over de milieuboottochten in het najaar 2017

Terug

De Milieuboot vzw - De Gheeststraat 16 - 9300 Aalst - tel. 053 72 94 20
- www.milieuboot.be - Uitschrijven