Eind april verlaat de milieuboot alweer het groene Kanaal Leuven-Dijle om koers te zetten naar het Netekanaal, een kanaal met tal van functies, zowel op het vlak van recreatie, industrie en scheepvaart, als op het vlak van drinkwaterproductie. Leest u gerust even mee en misschien laat u zich wel verleiden tot een boottocht op dit kanaal vol afwisseling.

Situering en geschiedenis van het Netekanaal

Het Netekanaal stroomt doorheen het Netebekken dat het grootste deel van de Kempische Laagvlakte beslaat en uit zandige tot lemig-zandige bodems bestaat. De totale oppervlakte van het gebied bedraagt 1673 km² en strekt zich uit over 54 gemeenten. In totaal wonen er zo’n 600.000 mensen.

Het bekken omvat de Kleine en de Grote Nete en al hun zijwaterlopen. De Kleine en Grote Nete vormen na hun samenvloeiing in Lier de Beneden-Nete. Rond Lier zorgt de Afleidingsvaart van de Nete voor een snelle afvoer van overtollig water en vrijwaart zo de stad van wateroverlast.

Het Netekanaal werd gegraven in de jaren ‘50 van de vorige eeuw en verbindt tussen Lier en Duffel het Albertkanaal met het bevaarbare deel van de Nete die op haar beurt even verderop uitmondt in de Rupel, de verbindingsweg naar de Schelde. Op die manier kunnen schepen uit het zuiden en het westen Antwerpen vermijden om het Albertkanaal te bereiken.
Tijdens de aanleg van het kanaal stootte men op het skelet van een mammoet dat nu bewaard wordt in het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen te Brussel.

In de jaren ‘60 werd de Beneden-Nete stroomopwaarts van het sluizencomplex van Duffel rechtgetrokken voor de scheepvaart. Het getij op de Beneden-Nete wordt gestopt door deze tijsluis, die de Beneden-Nete met het Netekanaal verbindt.

Omgeving van het kanaal

Door de jaren heen hebben tal van bedrijven zich langs het Netekanaal gevestigd. We vinden er o.a. een aantal betoncentrales en bouwbedrijven, maar ook voedingsindustrie en afvalverwerking.

Ook op recreatief vlak beschikt het Netekanaal, dat als een blauw lint door de Netevallei loopt, over heel wat troeven. Het is een aantrekkelijke route voor pleziervaartuigen. De goede waterkwaliteit van het kanaal maakt ook dat watersporters en vissers hier hun gading vinden en de aanwezigheid van futen en aalscholvers vertelt ons dat hier aan vis geen gebrek is. Langs het kanaal zijn tal van watersportverenigingen terug te vinden. Elke gemeente heeft er minstens één. Er zijn ook roeiverenigingen, kanoclubs, jachthavens en campings. Op verschillende plaatsen zijn aanlegsteigers voorzien, waar plezierbootjes kunnen aanmeren die langs trailerhellingen te water kunnen worden gelaten.

Wat natuurpracht betreft, hoeft het Netekanaal ook al niet onder te doen. Langsheen het Netekanaal zijn zowel heidegebieden als drassige beemden terug te vinden. Zo vinden we er bijvoorbeeld de ‘Kesselse Heide’, een domein met een oppervlakte van 43 ha, dat in 1978 door het provinciebestuur werd aangekocht. Zo bleef het gebied gevrijwaard van de geplande openbare verkoop in kavels. De Kesselse Heide is een overblijfsel van een langgerekt stuifduinengebied. We vinden er grote delen begroeid met heide, onderbroken door kleine zandvlakten, een vennetje, wild uitgeschoten bossen en vrijstaande bomen. Om dit heidelandschap te kunnen bewaren worden er beheerswerken uitgevoerd, zoals het verwijderen van boomopslag en het maaien en afvoeren van grassen.

Het natuurreservaat ‘De Kleine Netevallei’ bestaat uit drassige laagveengebieden met veel illegale vijvers. Men wil er de moerasbiotopen in stand houden en de beemden terug onderhouden. De verwaarlozing na gebruik door de landbouw deed de moerasbiotopen verdwijnen, samen met de bijbehorende fauna en flora, waaronder het zomerklokje. Om deze biotoop te onderhouden worden beheerswerken uitgevoerd, bestaande uit het verwijderen van de overwoekerende pioniersbomen¹. Sinds april 1997 wordt het gebied begraasd door Galloway-runderen.

Het Netekanaal loopt grotendeels tussen verticale oevers gemaakt van damplanken, afgeboord met een betonnen balk die vlak boven het wateroppervlak ligt. Daarboven zijn de oevers schuin en bestaan ze uit aarde, begroeid met gras, struiken en hier en daar wat laag loofhout.

Waterkwaliteit en drinkwaterproductie

De waterkwaliteit in het Netebekken scoort het best in vergelijking met alle andere bekkens in Vlaanderen. Hier werden immers al vrij vroeg rioolwaterzuiveringsinstallaties gebouwd. Toch haalt bijna de helft van de meetplaatsen op de kleinere waterlopen de opgelegde kwaliteitsnorm niet. Het Netekanaal heeft een goede biologische kwaliteit, zelfs de beste van de kanalen die het Netebekken doorkruisen. Het kanaal ontvangt immers geen water van zijrivieren. Alle beken worden er namelijk onderdoor geleid om in de Grote of Kleine Nete uit te monden.

Tot 1955 werd uit het Netewater drinkwater geproduceerd, maar nu is dat water te vervuild. Het water dat nu wordt gebruikt voor de drinkwaterproductie, is oorspronkelijk afkomstig van de Maas en bereikt Duffel via het Albertkanaal en het Netekanaal.
Er gelden zeer strenge normen voor water dat voor drinkwaterproductie is bestemd. Water uit het Netekanaal wordt eerst mechanisch gezuiverd, waarna het in het eerste waterspaarbekken te Duffel terechtkomt. Via een hele reeks waterspaarbekkens wordt het water gravitair, dus met behulp van de zwaartekracht, naar het drinkwaterproductiecentrum van Walem geleid. In de spaarbekkens vindt ondertussen een biologische zuivering plaats.

De Antwerpse Waterwerken (AWW) die drinkwater uit oppervlaktewater produceren en PIDPA (Provinciale Intercommunale voor Drinkwatervoorziening van de Provincie Antwerpen) die drinkwater uit grondwater haalt, werken nu samen en voorzien de volledige provincie Antwerpen van drinkwater.

¹ Pioniersbomen groeien op plekken die nog kaal en wild zijn en zijn vrijwel ongevoelig voor het klimaat. Ze groeien in poolstreken, heidevelden, kale zandgronden en in bergen tot op 1000 meter hoogte, maar ook in gematigde streken. Een typisch voorbeeld is de berk.