De gemeente Liedekerke, gelegen aan de Dender in het westen van Vlaams-Brabant, heeft door haar waterrijkdom heel wat natuurtroeven in handen. Wij bieden je graag twee pareltjes met natuurschoon aan: de Pamelse Meersen en de site van de waterzuivering van Liedekerke.

Het natuurreservaat de Pamelse Meersen

De Pamelse Meersen behoren tot het stroomgebied van de Dender. Hier heeft de Dender een vallei uitgeschuurd met een steile valleiwand op de rechteroever en een zacht hellende op de linkeroever. Het natuurgebied is een open, typisch rivierlandschap. Zo tref je er de Oude Dender aan, een historische bedding van een oude Denderarm met nog nauwelijks stroming, en de Heideboesdaalbeek of Heidebeek. De Oude Dender vormt er de grens met de provincie Oost-Vlaanderen. Typisch voor de Pamelse Meersen zijn de natte graslanden, rietruigten, broekbossen en bomenrijen. Van nature is er veel kwel aanwezig. De Pamelse Meersen fungeren ook als natuurlijk overstromingsgebied van de Dender.

Overstromingen en waterkwaliteit

Het water in de Dender staat hoger dan de omgeving. Ongeveer elk jaar loopt het hele gebied onder water en vrij regelmatig in grote mate. De overstroming op zich vormt niet echt een probleem, maar wel de kwaliteit van het water in de Dender en de Oude Dender. Via de Heideboesdaalbeek - die uitmondt in de Oude Dender - stroomt vervuild water het gebied binnen wanneer het overstort in werking treedt. Een overstort is een nooduitlaat van het rioleringstelsel die bij hevige neerslag afvalwater uit het rioleringstelsel laat overlopen in de waterloop, met vervuiling als gevolg. De gemeente en Aquafin kunnen dit oplossen door het vervuild water af te koppelen, zodat regenwater gescheiden wordt van het afvalwater.

Eutrofiëring vormt een andere bedreiging voor de waterkwaliteit. Niet zozeer door de landbouwpraktijken op zich, wel omdat het grasland verpacht wordt aan boeren (landbouwers, paardenboeren, hobbyboeren) die voor een overbemesting van het gebied zorgen. De bodem en het oppervlakte- en grondwater worden verrijkt met nutriënten (stikstof, fosfor en in mindere mate kalium), waardoor ecologische processen en natuurlijke kringlopen verstoord worden. Het aanplanten van houtkanten langs waterlopen en beken kan het probleem verminderen omdat zij de afvoer van nutriënten naar de beek verminderen. Er wordt gelukkig steeds minder bemest omdat er veel minder activiteit is en er gestreefd wordt naar de uitbouw van een natuurlijke bestemming.

Knotwilgen en soortenrijkdom

In de Pamelse Meersen moet je zeker aandacht besteden aan de knotwilgen. Ze vormen er immers een biotoop op zich. Wanneer de knot ouder wordt, komen er holten in waar fauna en flora een woonplaats vinden. Deze zijn van grote ecologische waarde. Planten als vlier, lijsterbes, varen, mos en zelfs paddenstoelen groeien goed in en op de stam van een knotwilg. Van de dieren zijn de vogels het gekst op de knotwilgen. Één van de trouwste bewoners is het steenuiltje, maar ook andere vogels nestelen graag in de holletjes, zoals de torenvalk en spechten. De knotwilgen hebben om economische redenen plaats moeten ruimen voor populieren, die Vlaanderen ecologisch én landschappelijk verarmd en veranderd hebben. Natte, ecologisch waardevolle gebieden aanplanten met populieren leidt enerzijds tot verdroging (te lage grondwaterstand voor de specifieke vegetatie) en anderzijds tot soortenverarming en verruiging van de vegetatie. De populieren worden gelukkig stilaan vervangen, deels door aanplant van gewone es, zwarte els en schietwilg (inheemse soorten) en deels door spontane groeiprocessen.

Natuurbeheer

Een groot gedeelte van de Pamelse Meersen is erkend natuurreservaat en wordt beheerd door Natuurpunt. Zowel het gemeentebestuur als Natuurpunt trachten het rivierlandschap te herstellen. Dit bestaat uit het herstel en beheer van de natuurwaarden en de landschapsbeleving, het voorzien van extra waterberging waar mogelijk, het landschappelijk inpassen van industrie, het gebied toegankelijk maken voor wandelaars en opname in de blauw-groene ring rond Liedekerke …

Zo zal om de site van het bedrijf L-DOOR heen een groenscherm voorzien worden, zodat er een smalle verbinding is tussen de twee natuurgebieden Pamelse Meersen en de meer noordelijk gelegen Dommelingen. Dat natuurgebied is een open vlakte en een overstroombaar natuurgebied van de Dender waar het landschap quasi ongeschonden is. De Dommelingenstraat is de oudste baan van de gemeente en bestond al ten tijde van de Romeinen. Doorheen de vlakte liggen tal van grachtenstelsels die afstromen naar de Oude Dender. Dit project verbindt de 2 natuurgebieden en vermindert de versnippering tussen beide meersen aanzienlijk. Ook de demovijver van de gemeente is een vermelding waard. De poel zorgt voor extra waterberging en -infiltratie en biedt mogelijkheden voor vogels, amfibieën en reptielen, zoals de Europees beschermde kamsalamander. Het regenwater van het dak van het bedrijf L-DOOR zal naar de poel afgevoerd worden zodat de Oude Dender en de Heideboesdaalbeek minder belast worden op momenten met hoge waterstanden.

De site van de waterzuivering van Liedekerke

De rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) van Liedekerke behandelt het afvalwater van o.a. de gemeenten Denderleeuw, Haaltert, Liedekerke, Asse en Dilbeek, met een totale vuilvracht van 70.000 inwoner-equivalenten, uitbreidbaar tot 105.000. De installatie verwijdert naast de biologische afbreekbare componenten ook stikstof- en fosforverbindingen uit het water.

Waterzuivering en natuur hand in hand

De installatie ligt vlak bij de monding van de Bellebeek in de Dender en werd gebouwd in overstromingsgebied. De bouw vereiste dus een ophoging van de gronden. Ter compensatie diende rekening gehouden te worden met de waterbeheersing en de debietafvlakking en werd een retentiebekken - bestaande uit een rietgoot en een vijver - aangelegd met een totale bergingscapaciteit van 40.000 m³. De rietgoot maakt het gezuiverde afvalwater bovendien opnieuw levend. Door het riet komen er weer ongewervelde diertjes en vissen in het water, waardoor het terug de kwaliteit van beekwater krijgt.

Dat waterzuivering en natuurbehoud nauw met elkaar verbonden zijn, spreekt voor zich. In Liedekerke bestaat er niet alleen een overeenkomst tussen Natuurpunt (vogelwerkgroep Cinerea) en Aquafin over de beheersprincipes voor dit gebied, de terreinploeg van Natuurpunt heeft het vegetatiebeheer zelfs overgenomen (hooien van grasbermen, maaien van rietkragen), wat de biodiversiteit zeker ten goede komt. Zo had de vijver, die dus dienst doet als bufferbekken, vroeger steile oevers die gemakkelijk erodeerden. Om hier aan te verhelpen zorgde Natuurpunt voor een ecologische herinrichting van de oevers door de aanleg van een ondiepe vooroever met aanplant van streekeigen oeverplanten. De aanwezigheid van vis getuigt alvast van het succes van deze ingreep! De vijver zelf is niet toegankelijk, maar vanaf de omliggende paden en vanuit de vogelkijkhut kan iedereen van dit mooie natuurgebied komen genieten.