Op vrijdag 17 juli 2009 organiseerde Grenzeloze Schelde vzw samen met haar werkgroep 'Water in de Stad' een nieuwe info- en ontmoetingsdag, met deze keer Gent in de hoofdrol.

Tijdens de voormiddag werden de deelnemers op de hoogte gesteld van wat reilt en zeilt in Gent met betrekking tot watergebonden projecten: het actieprogramma ‘Watergebonden Infrastructuur Gent’, het openleggen van de Nederschelde en het project rond de ‘Oude dokken’.

In de namiddag ging het er meer ontspannen aan toe: gedreven gidsen leidden de deelnemers al varend en te voet langsheen de Gentse binnenwateren. Op specifieke plaatsen werden actuele thema’s en aandachtspunten toegelicht, met mogelijkheid tot vraagstelling.

Mooie voorbeelden toonden aan hoe water, vroeger zo verwaarloosd, een hefboom kan zijn voor een hele metamorfose in een stad.

Vroeger

Water heeft van bij het ontstaan van de stad een cruciale rol gespeeld. Gent is namelijk ontstaan aan de samenvloeiing van de Leie en de Schelde. Toen werden deze bevaarbare waterlopen nog gekenmerkt door vele smalle, kronkelende vertakkingen. Vanaf de 13de-14de eeuw zocht de stad eveneens een uitweg naar de zee via kanalen en waren verbindings- en vestigingsgrachten niet uit het straatbeeld te denken.

De eeuwen die volgden, brachten spijtig genoeg niet veel goeds. Binnen de kortste keren werden de Gentse binnenwateren echte riolen, die vanaf de 19de eeuw in snel tempo gedempt of overwelfd werden. Zo werd op het einde van de 19de eeuw de Nederschelde tussen de Brabantdam en het Geraard De Duivelsteen overwelfd en pas in de jaren ’60 van de 20ste eeuw werd de Nederschelde vanaf het Bisdomplein tot aan de samenvloeiing van de Leie zelfs gedempt. In diezelfde jaren werd de Ringvaart aangelegd, waardoor de schepen in een wijde boog rondom de stad konden. Dit had tot gevolg dat de beweegbare bruggen en jaagpaden in het historisch centrum geleidelijk aan verwaarloosd werden.

De biologische waterkwaliteit werd in 1989 bemonsterd als ‘slecht’ tot ‘uiterst slecht’.

Heden

Daar moest verandering in komen. Waterwegen en Zeekanaal NV (W&Z) en de Stad Gent hebben de krachten gebundeld om de Gentse binnenwateren te doen herleven. Ir. Luc Hesters speelde hier een belangrijke voortrekkersrol in met het lanceren van het plan 'Herwaardering van de Gentse binnenwateren'. Zo werd de laatste decennia heel wat verwezenlijkt om het water weer – letterlijk – ‘tastbaar’ te maken, want het is juist dat wat de stadsbewoners en –bezoekers tot rust brengt in hun vaak chaotisch leven. Tijdens de begeleide wandel- en boottocht kregen veel van deze verwezenlijkingen extra aandacht: kaaimuren werden verlaagd, bruggen gerenoveerd, opnieuw draaibaar gemaakt en aangelicht, en er werden ook jaagpaden, fiets- en groenassen en groene eilandjes gecreëerd en onderhouden langs de Gentse waterlopen. Mens en natuur worden weer dichterbij gehaald, in een versteende historische stad als Gent. Zo werd in 2005, als kers op de taart, Portus Ganda, de nieuwe jachthaven van Gent met veel fierheid geopend.

Deze verwezenlijkingen werden mogelijk gemaakt door het project ‘Water in Historic City Centres’ van het Europese Interregionale III B programma voor Noord-West-Europa, waaraan behalve Gent ook Mechelen, Breda, ’s Hertogenbosch, Chester en Limerick deelnamen.

Dit alles gaat samen met een waterkwaliteitsverbetering, in de klasse ‘matig’. Vissers komen zo weer in het stadsbeeld, evenals watervogels. Zo werd zelfs in het centrum enkele koppeltjes futen aangetroffen.

Toekomst

In 1999 werd begonnen met het openleggen van de Nederschelde om het stadsbeeld, zoals ze eeuwen ervoor was, te herstellen en de Schelde opnieuw te verenigen met haar oude geliefde, de Leie. Tot op heden is dit nog niet volledig verwezenlijkt en moet o.a. het resterende gedeelte van de Nederschelde langs de Oude Beestenmarkt en de Bisdomkaai nog opengelegd worden. Bruno Minnebo van de Stad Gent lichtte dit project toe aan de hand van een presentatie tijdens het voormiddaggedeelte. In de namiddag konden de deelnemers dan met hun eigen ogen zien hoe het project evolueert.

Het einde van het hele project is voorzien tegen 2010. Dan zullen de Gentse binnenwateren volledig geherwaardeerd zijn. Dit zal niet alleen ten goede komen van de Gentenaar, maar ook de toeristen zullen vanaf dan het volledige historische centrum kunnen bezichtigen vanaf het water of vanaf het land, langs de daarvoor voorziene jaagpaden.

Daarnaast liggen nog andere projecten op tafel, waaronder het project ‘Oude Dokken’. Eind 2009 zou begonnen worden met het ombouwen van het oude havengebied ten noorden van de Dampoort tot een nieuwe, levende wijk, evenals het renoveren van de kaaimuren langsheen de dokken en de bouw van drie nieuwe fiets- en voetgangersbruggen over de dokken. Hiervoor heeft het Gentse stadsbestuur de opdracht gegeven aan het Autonoom Gemeentebedrijf Stadsontwikkelingsbedrijf (AG SOB) en W&Z, die reeds concrete plannen hebben opgesteld. A. Zajac van het AG SOB er ir E. Maes van W&Z gaven hierover een boeiende uiteenzetting.

Helaas blijkt de waterkwaliteit van de Gentse binnenwateren de laatste jaren te stagneren, zei J. Mertens van de Vlaamse Milieumaatschappij. Om aan de voorwaarden van de Europese Kaderrichtlijn Water te voldoen, zal daarom tegen 2015 door de verschillende administraties, overheden en burgers ingegrepen moeten worden.

Meer informatie over deze info- en studiedag kan je vinden op www.gs-esf.be/NL/GS-werkgroep_WidS_verslagen.htm.