De Demer is een van de belangrijke rivieren in Vlaanderen. Hij ontspringt in Ketsingen nabij Tongeren en mondt 85 kilometer verder uit in de Dijle, ter hoogte van Werchter. Hij vormt de grens tussen het Hageland en de Kempen en werd in verschillende fasen rechtgetrokken om de scheepvaart te verbeteren. Vandaag varen er geen schepen meer op de Demer al zijn sommige delen op papier nog steeds 'bevaarbaar'.
De Herk, de Velpe, de Begijnebeek en de Zwarte Beek zijn belangrijke zijbeken van de Demer. (wachtbekken van de Demer, klik HIER)

Wateroverlast in het Demerbekken

De voorbije decennia was er regelmatig wateroverlast in grote delen van het Demerbekken. Niet de Demer zelf, maar vooral de Velpe, de Begijnebeek en andere zijrivieren zijn een ramp wat betreft waterafvoer. Door een toenemende ontwatering (doorvoer van water) en afwatering (lokale afvoer en drainage) wordt het water in het stroomgebied van die zijrivieren minder lang vastgehouden, waardoor bij hevige neerslag de zijrivieren enorm zwellen en stroomafwaarts de overstromingen toenemen.

Overstromingsgebieden

De Vlaamse overheid besloot ingrijpende werken uit te voeren om die problematiek van wateroverlast in te dijken. Nieuwe overstromingsgebieden moeten piekdebieten opvangen. Vandaag zijn al drie wachtbekkens operationeel: Schulensbroek, Webbekoms Broek en Hoeleden. Verschillende andere zijn nog gepland: eentje op de Herk in Stevoort, een op de Velpe in Halen, twee op de Gete in Zoutleeuw en Drieslinter ...

Het bekken in het Schulensmeer (340 ha) moet zorgen voor de opvang van overstromingswater van de Demer, de Mangelbeek en de Herk.
De twee wachtbekkens van het Webbekoms Broek (144 ha) vangen het overtollige water van de Velpe en de Begijnebeek op. Ze moeten Diest beschermen tegen wateroverlast.
Het wachtbekken van Hoeleden (90 ha) zorgt voor de opvang van het Velpewater dat Halen moet beschermen tegen wateroverlast.

Het Webbekoms Broek behoort samen met het Schulensbroek en het Gecontroleerd Overstromingsgebied van Kruibeke-Bazel-Rupelmonde op de Schelde (490 ha) tot de grootste van Vlaanderen.

Het Webbekoms Broek

In het Webbekoms Broek is voor het overstromingsgebied het volledige valleigebied tussen de autosnelweg E314 en de Diestse stadswallen benut.

Het wachtbekken van het Webbekoms Broek is opgebouwd uit een binnen- en een buitenbekken. Het buitenbekken is ontworpen om 1 keer per honderd jaar te overstromen. Toch liep het tussen 1997 en 2003 zeven keer onder water wat betekent dat het neerslagregime zich anders gedraagt dan men oorspronkelijk had ingeschat. Voelers of sonars in het water van de Demer maken duidelijk hoe hoog het niveau staat in de waterloop. Met die gegevens past men de sluizen stroomafwaarts het bekken telegeleid aan om het waterdebiet te sturen zodat eerst het binnenbekken en bij nog hogere waterstanden het buitenbekken van het Webbekoms Broek onder water lopen. Zo worden overstromingen in de stad Diest voorkomen en blijven de inwoners gespaard van veel ellende.

Natuur in het Webbekoms Broek

Men probeert om het buitenbekken zo weinig mogelijk te laten overstromen om broedende vogels en vele plantensoorten niet nodeloos in gevaar te brengen. Er zijn immers vele grondbroeders die hun eieren dichtbij of op de grond leggen en die zouden verloren gaan als het gebied overstroomt.

Na een overstroming wordt het water uit het overstromingsgebied afgevoerd om het gebied opnieuw beschikbaar te maken voor eventuele nieuwe overstromingen. Gelukkig is de kwaliteit van het Demerwater de voorbije jaren verbeterd en brengen de overstromingen dus minder schade toe aan de natuur.

Natuurherstel in het Webbekoms Broek

De gronden in het Webbekoms Broek zijn altijd overstromingsgevoelig geweest en dus nooit echt interessant voor de landbouw. De natste delen werden in het verleden dan ook aangeplant met populieren en de drogere gronden werden gebruikt als weiland. De oorspronkelijke open broekgebieden met prachtige rietvelden en dotterhooilanden veranderden in een gesloten landschap.
Nu het gebied definitief ingericht is als overstromingsgebied is het de bedoeling om het open landschap te herstellen. Heel wat populieren werden gekapt. Drie types open landschap worden in een afwisselend mozaďeklandschap met vergezichten nagestreefd: graslanden, hooilanden en op de meest natte plaatsen rietruigten. Hier en daar groeien wilgenstruwelen, elzenbosjes en meidoornruigtes. De gevarieerde begroeiing langs de spoorwegbedding is interessant voor heel wat zangvogels.

Weiden en grazers
Op de drogere graslanden mogen lokale landbouwers hun runderen weiden. De runderen houden het landschap open.
Op de nattere delen worden IJslandpony’s en Aberdeen Angus runderen ingezet. Die kunnen beter overweg met het vocht en het eiwitarme voedsel. Hun graasgedrag is niet gelijkmatig zodat afwisseling ontstaat in het grasland. De dieren maken paadjes of wissels. Om de natuur tot volle ontwikkeling te laten komen worden maar 2 dieren per hectare toegelaten. Nergens wordt bemest. Er ontstaan bloemrijke graslanden, vol insecten en vogels.
Webbekoms Broek is ingedeeld in verschillende begrazingsblokken. De dieren verhuizen doorheen het seizoen van het ene blok naar het andere.

Hooilanden
De nattere gronden worden beheerd als hooiland. Hooilandbeheer is erg arbeidsintensief en wordt dus enkel toegepast waar dotterhooiland tot ontwikkeling kan komen Door het maaisel af te voeren ontstaat een grotere verscheidenheid aan bloemen en planten, die heel wat insecten en weidevogels aantrekken. Met een beetje geluk zie je ook een konijn of zelfs een ree.

Bloemrijke graslanden
Aan de rand van de vallei komt mineraalrijk grondwater aan de oppervlakte, kwelwater genoemd. Door de aanwezigheid van dit water kan hier na de populierenkap en door geregeld maaien geleidelijk aan een dottergrasland ontstaan. Kenmerkende plantensoorten van dottergrasland zijn dotterbloem, maar ook echte koekoeksbloem, watermunt en bosbies.

Het Webbekoms Broek … opnieuw een voorbeeld van hoe waterbeheer en natuurherstel hand in hand kunnen gaan!